Dân tộc Sán Chỉ, một trong những cộng đồng dân tộc thiểu số tại Việt Nam, đang sinh sống chủ yếu ở tỉnh Quảng Ninh, mang trong mình những giá trị văn hóa độc đáo và phong phú. Với lịch sử lâu đời và những phong tục tập quán đặc sắc, dân tộc Sán Chỉ ở Quảng Ninh đã tạo nên bức tranh đa dạng về văn hóa trong cuộc sống hằng ngày. Cùng Hạ Long Media khám phá nét đẹp văn hóa của dân tộc Sán Chỉ và hiểu thêm về cuộc sống đầy ý nghĩa của họ tại vùng đất Quảng Ninh này.
Dân Tộc Sán Chỉ ở Quảng Ninh – nét đẹp văn hóa truyền thống ở cuộc sống đời thường
Người Sán Chỉ ở tỉnh Quảng Ninh chiếm khoảng 12% dân số, tập trung cư trú ở xã Húc Động (huyện Bình Liêu) và xã Đại Dực (huyện Tiên Yên). Hai xã nằm cạnh nhau như một mối lương duyên và người Sán Chỉ ở đây cùng nhau bảo tồn những nét văn hóa đặc trưng của dân tộc mình.
Đôi nét về dân tộc Sán Chỉ ở Quảng Ninh
Tỉnh Quảng Ninh với nhiều thành phần dân tộc, trong đó đồng bào Sán Chỉ là một trong các dân tộc có dân cư đông, chiếm khoảng 12% dân số toàn tỉnh. Người Sán Chỉ sinh sống chủ yếu ở huyện Tiên Yên và Bình Liêu, đến nay đồng bào còn giữ được nhiều nét đẹp văn hoá truyền thống quý báu. Người Sán Chỉ ở xã Húc Động và xã Đại Dực từ lâu đã coi nhau như người cùng nhà. Một thời, các xã Đại Dực, Húc Động đường sá khó khăn, nhiều thôn xóm giống như ốc đảo.
Hai xã cùng chung nhau quả đồi Tình rộng khoảng 200ha. Trên đồi cỏ non xanh mướt, lác đác xen kẽ những đồi hoa sim, hoa mua. Mùa hè, hoa nở tím cả một vùng. Dù ở trên cao, nhưng đồi Tình không khô hạn vì có dòng suối Khe Lục Mỉ chảy qua rất lãng mạn. Đồi Tình trước đây giống như “ông tơ bà nguyệt” xe duyên cho nhiều đôi trai gái, họ rủ nhau lên đồi, cùng hát Soóng cọ rồi nên duyên.
Nét đặc sắc trong văn hóa của dân tộc Sán Chỉ ở Quảng Ninh
Vốn là cư dân nông nghiệp, lại sống định canh, định cư theo từng bản làng nên dân tộc Sán Chỉ có tính cộng đồng cao. Đặc biệt, đến nay, đồng bào còn giữ được nhiều nét đẹp văn hoá truyền thống quý báu.
Người Sán Chỉ thường sống tập trung thành xóm nhỏ ở các vùng núi cao. Nhà sàn 4 mái vững chãi là kiểu dáng nhà ở đặc trưng của họ. Tuy nhiên, nhà ở của người Sán Chỉ cũng có thay đổi theo từng vùng miền. Ở Cao Bằng, Tuyên Quang, Lạng Sơn thì người Sán Chỉ ở nhà sàn còn ở Quảng Ninh thì họ ở nhà vách đất hoặc xây bằng gạch không nung.
Những nếp nhà sàn là một minh chứng rõ nét về sức sống lâu bền văn hoá của dân tộc Sán Chỉ ở Quảng Ninh. Nhà sàn của người Sán Chỉ có hai loại nhà là 4 mái và 2 mái. Nhà thường được làm bằng gạch đất, lợp ngói âm dương. Mỗi ngôi nhà là một không gian văn hoá rất đặc biệt.
Xem thêm
Bài trí nội thất trong ngôi nhà sàn của dân tộc Sán Chỉ ở Quảng Ninh gắn liền với tín ngưỡng của đồng bào. Đối diện với cửa chính có bàn thờ tổ tiên. Gian chính dành cho đàn ông ngủ. Gian nhỏ hai bên là chỗ ngủ của phụ nữ. Nhà của người Sán Chỉ thường dùng đá suối xây bao quanh che kín khu vực gầm sàn.
Bếp được đặt ở vị trí trung tâm của nhà, phía trên bếp có giàn gác để chứa các loại hạt giống và nông cụ, đồ dùng gia đình. Hai đầu hồi có hai chái nhà không làm sàn, một chái là nơi để cối xay thóc, giã gạo; một chái đựng chum hứng nước chảy từ khe về.
Trong đời sống tâm linh của dân tộc Sán Chỉ ở Quảng Ninh, đồng bào rất coi trọng các lễ cúng, các vật tổ với quan niệm, các vị thần luôn bảo trợ, che chở họ mọi lúc, mọi nơi. Do vậy, để hiểu được các nghi lễ cúng bái thì việc tìm hiểu và gìn giữ chữ viết cũng rất quan trọng. Người Sán Chỉ không có chữ viết riêng mà sử dụng hệ thống bộ chữ Hán, phần biểu nghĩa, phần biểu âm ghép lại thành chữ nôm Sán Chỉ, giống như chữ Hán Nôm người Kinh để ghi chép các bộ sách cúng, sách dạy học, các tập sách hát Soóng Cọ.
Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Sán Chỉ ở Quảng Ninh
Dân tộc Sán Chỉ ở Quảng Ninh không phải là một cộng đồng dân tộc riêng biệt, mà là phần quan trọng trong bức tranh văn hóa đa dạng của Việt Nam. Những nét đặc sắc trong trang phục, ẩm thực, và các phong tục tập quán của họ không chỉ phản ánh bản sắc văn hóa độc đáo mà còn góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần của người dân. Nếu có dịp đến với Quảng Ninh, hãy thử một lần khám phá và trân trọng những nét đẹp văn hóa của dân tộc Sán Chỉ, để hiểu thêm về cuộc sống và tâm hồn của người dân nơi đây.
